01. Lời Lãi Và Thua Thiệt

Được lời lãi cả thế gian

mà thiệt mất linh hồn thì được ích gì?

Mt 16: 26

Bạn hãy hồi tưởng cảm xúc của bạn khi có ai đó ca ngợi bạn, khi bạn được người ta tán đồng, chấp nhận, và hoan hô. Và đối lại với thứ cảm xúc ấy là thứ cảm xúc trào dâng trong lòng bạn, khi bạn nhìn ngắm cảnh hoàng hôn hoặc bình minh, hoặc Tự Nhiên nói chung, hoặc khi bạn đọc một quyển sách, hoặc xem một bộ phim làm bạn tâm đắc. Bạn hãy cảm hưởng thứ cảm xúc này và so sánh nó với thứ cảm xúc thứ nhất, tức là thứ cảm xúc sinh ra trong lòng bạn khi bạn được chúc tụng.

Bạn hãy hiểu rằng thứ cảm xúc thứ nhất phát sinh từ tính tự tôn, tự đại. Đó là thứ cảm xúc trần tục. Thứ cảm xúc thứ hai phát sinh từ sự thỏa nguyện. Đó là cảm xúc của tâm hồn.

Và đây là một sự đối nghịch khác nữa: Bạn hãy nhớ lại thứ cảm xúc trong khi bạn thành công, khi bạn chiến thắng, khi bạn đứng đầu, khi bạn chiến thắng trong một cuộc chơi, một cuộc cá độ, hoặc một cuộc tranh luận. Và bạn hãy thử so sánh thứ cảm xúc ấy với thứ cảm xúc trổi lên trong bạn khi bạn thực sự yêu thích công việc bạn đang làm, khi bạn miệt mài vào công việc bạn đang thực hiện.

Một lần nữa, bạn hãy nhận ra sự khác biệt về phẩm chất giữa thứ cảm xúc trần tục với thứ cảm xúc tâm hồn.

Thêm một cặp đối lập khác nữa: Bạn hãy nhớ lại bạn đã cảm thấy thế nào khi bạn có quyền hành, bạn được làm ông chủ, khi người ta trân trọng bạn, chấp hành mệnh lệnh của bạn; hoặc khi bạn được người ta yêu chuộng. Và đối lại với thứ cảm xúc trần tục ấy là thứ cảm xúc thân ái, bằng hữu- những khi bạn thực sự thư thái bên một hoặc nhiều người bạn, giữa những niềm vui và những tiếng cười.

Sau khi làm xong những cuộc so sánh, bạn hãy cố hiểu cho được bản chất thực sự của những thứ cảm xúc trần tục, tức là thứ cảm xúc của thói tự tôn, tự đề cao bản thân mình. Những cảm xúc ấy không tự nhiên, chúng do xã hội và nền văn hóa của bạn tạo ra để khiến bạn trở nên hữu dụng và kiểm soát bạn. Những cảm xúc này không tạo ra nguồn bổ dưỡng và hạnh phúc là thứ được tạo nên khi người ta thưởng ngoạn Tự Nhiên, hoan hưởng tình thân ái bè bạn, hoặc công việc. Những thứ cảm xúc ấy chỉ tạo ra những sự hồi hộp, sự cuồng nhiệt- và sự trống rỗng mà thôi.

Rồi trong ngày hoặc trong tuần, bạn hãy nhìn lại bản thân và nghĩ xem bao nhiêu hành động bạn đã thực hiện, bao nhiêu công việc bạn đã miệt mài đã bị vấy bẩn vì bạn thèm khát những hồi hộp, những cuồng nhiệt chỉ sinh ra cái trống rỗng kia, thèm khát được chú ý, tán thưởng, danh giá, tiếng tăm, thành công hoặc quyền lực.

Rồi bạn hãy nhìn những người chung quanh. Có ai trong họ không bị mải mê vì những thứ cảm xúc trần tục này không? Có ai không bị những thứ cảm xúc ấy chi phối, có ai không thèm khát, không tận dụng mọi giây phút cuộc đời, cả khi ý thức lãn khi vô thức, để tìm kiếm chúng cho bằng được hay không? Khi nhìn ra điều đó, bạn sẽ hiểu được người ta ráng sức để được lời lãi thế gian, và thế là đánh mất linh hồn của họ như thế nào. Chỉ vì họ sống một cuộc đời trống rỗng vô hồn. Đây là một dụ ngôn cuộc sống cho bạn suy tư: Một nhóm du khách ngồi trên một chiếc xe buýt đang bon bon chạy qua một cảnh quang thơ mộng đầy màu sắc của miền quê: những hồ nước và những ngọn núi, những cánh đồng xanh và những dòng suối trong. Nhưng những chiếc cửa sổ trên chiếc xe buýt lại bị kéo màn che kín. Người ta không biết một chút gì về cảnh quang bên ngoài những chiếc cửa sổ của chiếc xe. Suốt chuyến hành trình, người ta tranh cãi với nhau ai sẽ được ngồi ghế danh dự trên xe, ai sẽ được hoan hô, ai sẽ được trân trọng. Và họ cứ như thế cho đến khi chuyến hành trình chấm dứt.

Nguyên tác: The Way To Love

Tác giả: Anthony de Mello, S.J.