23. Núi Cầu Nguyện

Sau khi đã giải tán đám đông,

Ngài lên núi và cầu nguyện một mình.

Mt 14:23

Đã có bao giờ bạn nghĩ rằng bạn chỉ có thể yêu khi bạn ở một mình hay chưa? Tình yêu có ý nghĩa gì?

Tình yêu có nghĩa là nhìn thấy một người, một vật, một trạng huống, nhưng phải đúng thực là một người, một vật, một trạng huống, chứ không phải như bạn tưởng tượng, và bạn dành cho đối tượng ấy một sự đáp ứng tương xứng. Bạn không thể yêu những đối tượng mà bạn không nhìn thấy bằng một cách nào đó.

Điều gì cản ngăn không cho bạn nhìn thấy? Đó là những tư tưởng, những tiêu chuẩn, những thiên kiến, những dự phóng, những nhu cầu và những dính bén của bạn, những chiếc nhãn bạn đã rút ra từ những hoàn cảnh và những kinh nghiệm quá khứ của bạn. Nhìn xem là hành vi nhọc nhằn nhất mà con người phải thực hiện. Bởi vì hành vi này đòi hỏi phải có một kỷ luật, một tâm trí tỉnh thức, trong khi hầu như mọi người đều ưa thích sống trong một tình trạng khườn lười tâm trí hơn là chịu khó nhìn từng con người và từng sự vật một cách mới mẻ trong cái mới mẻ của từng giây phút hiện tại.

Vượt thắng tình trạng điều kiện hóa của bạn để có thể nhìn xem là một điều khá vất vả. Nhưng việc nhìn xem lại đòi hỏi một điều còn vất vả hơn nữa. Đó là việc vứt bỏ cái ách kiểm soát của xã hội đang đè nặng trên bạn; một sự kiểm soát với tất cả chiếc vòi đã xuyên thấu đến tận cội rễ hữu thể của bạn, thành ra từ bỏ nó tức là phải xét nát bạn ra.

Nếu muốn hiểu biết điều này, bạn hãy nghĩ đến một đứa trẻ được người ta cho nếm thử ma túy. Khi ma túy đã thấm vào cơ thể rồi, đứa trẻ sẽ nghiền và kêu khóc đòi cho kỳ được chất ma túy. Không có ma túy, đứa trẻ phải chịu một cực hình không thẻ tưởng tượng được, đến nỗi nó thà chết còn hơn.

Đây chính là điều mà xã hội đã làm cho bạn khi bạn còn là một đứa trẻ. Bạn chưa được phép hưởng dùng những thức ăn cứng và bổ dưỡng của cuộc sống: tức là làm việc, chơi đùa, kết thân với người khác, và những niềm vui giác quan và tâm trí. Bạn được người ta cho nếm thử một thứ ma túy có tên là Tán Thưởng, Trân Trọng, Chú Ý, Thành Công, Uy Tín, Thế Lực. Sau khi đã nếm hưởng những thứ ấy, bạn đã bị nghiền và bắt đầu lo sợ sẽ thiếu chúng hoặc đánh mất chúng. Bạn cảm thấy hoảng sợ khi nghĩ đến những thất bại, những lỗi lầm, và sự chỉ trích của người khác. Vì thế, bạn bị lệ thuộc một cách đê hèn vào người khác và đánh mất tự do bản thân.

Tha nhân giờ đây đã có một năng lực có thể làm cho bạn hạnh phúc hoặc khổ sở. Bạn ghét những đau khổ bao nhiêu, thì lại thấy mình bất lực bấy nhiêu. Không một phút giây nào, dù khi ý thức hay vô thức, bạn lại không điều chỉnh cho hợp với những phản ứng của người khác, không bước đi cho phù hợp với nhịp trống những yêu sách của người khác. Khi bị phớt lờ hoặc bị chê trách, bạn cảm thấy một nỗi cô đơn không sao chịu nổi, đến độ bạn đành phải bò đến với người ta để nài xin sự an ủi. Thứ ủi an có tên là Nâng Đỡ, Khuyến Khích, Trấn An. Sống với tha nhân trong tình trạng như thế lúc nào cũng căng thẳng; nhưng sống mà thiếu những sự ấy lại là một nỗi cô đơn đắng cay. Bạn đã đánh mất khả năng nhìn thấy tha nhân rõ ràng như con người đích thực của họ và không còn phản ứng với họ một cách thích hợp, bởi vì cảm nhận của bạn về họ hầu như đã bị che phủ vì nhu cầu của bạn về thứ ma túy họ sẽ ban cho bạn.

Hậu quả của tất cả điều này thật kinh sợ và không sao tránh nổi: Bạn đã đến chỗ không còn khả năng để yêu ai và yêu sự gì nữa. Nếu bạn muốn yêu, bạn phải học lại cho biết nhìn xem. Và nếu muốn nhìn xem, bạn phải cai thứ ma túy của bạn. Bạn phải tách mình khỏi những gốc rễ của xã hội đã ăn sâu vào tận cốt tủy của bạn.

Bạn phải từ bỏ. Tất cả những gì thuộc về thế giới bên ngoài vẫn tiếp tục như trước và bạn vẫn tiếp tục sống giữa trần thế, nhưng không còn thuộc về trần thế nữa. Và trong tâm hồn, giờ đây sau cùng bạn đã được tự do, nhưng hoàn toàn cô độc. Chính trong sự hoàn toàn cô độc, hoàn toàn cô tịnh này, tính dựa dẫm và thói tham vọng sẽ chết, và khả năng yêu thương được sinh ra. Bởi vì chúng ta không còn nhìn người khác như những phương tiện để làm thỏa mãn cơn nghiện của mình nữa.

Chỉ có những ai đã trải nghiệm điều này mới biết nỗi hãi hùng của quá trình ấy. Nó giống như kêu mời bạn đi vào chỗ chết. Nó giống như yêu cầu một con nghiện tội nghiệp hãy dứt bỏ niềm vui độc nhất của anh ta và thay thế bằng cách ăn bánh mỳ, trái cây, hít thở không khí trong lành buổi sáng, uống ngụm nước ngọt lịm từ dòng suối nước trên ngàn, trong khi anh ta đang vật vã với cơn nghiện đang cào cấu, và với nỗi trống vắng mà tâm hồn anh ta đang trải qua vì ma túy đã cạn. Đối với khối óc cuồng quẫn này, không có gì có thể khỏa lấp nỗi trống vắng, ngoại trừ ma túy của anh ta. Bạn có thể nào tưởng tượng một cuộc sống, trong đó, bạn khước từ mọi lời tán dương, mọi cử chỉ trân trọng, hoặc không cần dựa dẫm vào cánh tay của ai cả; trong đó, bạn không phải lệ thuộc vào một ai trên phương diện tình cảm, bởi vì không ai có khả năng làm cho bạn được hạnh phúc hoặc khổ sở nữa; bạn khước từ không cần một ai, không muốn trở nên đặc biệt đối với một người nào, hoặc gọi bất kỳ ai là người thân của bạn nữa? Ngay cả chim trời cũng còn có tổ ấm và loài cáo cũng còn có hang, nhưng bạn sẽ chẳng còn một chỗ nào để dựa đầu trong quãng hành trình cuộc sống này.

Nếu đạt đến tình trạng này, thế nào bạn cũng biết hành vi nhìn xem - với một cái nhìn rõ ràng, không bị che khuất vì những nỗi sợ hãi hoặc những tham vọng - mang một ý nghĩa gì. Nhưng để đến được miền đất tình yêu này, bạn phải vượt qua những đớn đau của cái chết. Bởi vì yêu người là đã chết cho nhu cầu cần đến họ và hoàn toàn cô đơn.

Liệu có cách nào để bạn đạt đến được nơi đó hay không? Bằng sự nhận thức không ngừng, bằng sự kiên nhẫn và cảm thông vô giới hạn mà bạn dành cho một người nghiện ma túy. Điều ấy sẽ giúp bạn thực hiện những hành vi mà bạn có thể làm với tất cả khả năng, những công việc bạn rất thích làm, để trong khi đang thực hiện những công việc ấy, thành công hay tán dương sẽ chẳng còn ý nghĩa gì đối với bạn nữa.

Và nếu bạn biết trở về với Tự Nhiên, thì điều này cũng là một trợ giúp cho bạn: Bạn hãy giải tán đám đông và lên núi, rồi thầm lặng thông hiệp với cây cối, với hoa cỏ, với thú vật và chim muông, với biển cả và bầu trời, với mây ngàn và tinh tú. Khi đó, bạn sẽ biết tâm hồn bạn đã đưa bạn vào một hoang mạc bao la của sự cô tịch. Ở đó, không có ai bên cạnh bạn, tuyệt đối không có một ai. Lúc đầu, việc này xem ra không thể chịu nổi, nhưng nguyên nhân là vì bạn chưa quen với cảnh cô tịch mà thôi. Nhưng nếu như bạn cố gắng lưu lại đó thêm một chút nữa, hoang mạc sẽ bỗng nhiên nở rộ Tình Yêu. Tâm hồn của bạn sẽ trổi lên một bài ca. Và đó sẽ là mùa xuân bất tận.

Nguyên tác: The Way To Love

Tác giả: Anthony de Mello, S.J.