21. Những Người Thu Thuế Và Những Người Tội Lỗi

Các người Biệt Phái nói với các môn đệ

của Ngài rằng, "Tại sao Thầy của các ông lại ăn

uống chung với những bọ thu thuế và phường tội lỗi?"

Mt 9: 11
Nếu bạn muốn tiếp xúc với thực tại của một sự vật, trước tiên bạn phải biết rằng, mọi ý tưởng đều bóp méo thực tại và là một rào cản che khuất không cho chúng ta nhìn thấy thực tại.

Ý tưởng không phải là thực tại, ý tưởng "rượi" không phải là rượi, ý tưởng "phụ nữ" không phải là người phụ nữ. Nếu tôi thực sự muốn tiếp xúc với thực tại và phụ nữ này, tôi phải vứt bỏ ý tưởng của tôi về phụ nữ, hoặc về phụ nữ Ấn Độ, và tôi phải nhìn bà ấy trong cái cá biệt, cái cụ thể, cái này đây riêng của bà ấy.

Thật không may, hầu như lúc nào người ta cũng không chịu khó cho đủ để nhìn các sự vật trong cái cá biệt của chúng. Họ chỉ nhìn những ngôn từ hoặc những ý tưởng. Họ không bao giờ nhìn vào sự vật cụ thể, cá biệt, mịn màng, sống động trước mắt họ bằng con mắt của trẻ thơ. Họ chỉ nhìn thấy một con chim sẻ, họ không bao giờ nhìn thấy kỳ quan tuyệt vời về con người cá biệt này, đang ở đây, ngay trước mắt họ. Họ chỉ nhìn thấy một người phụ nữ nông dân Ấn Độ. Vì thế, ý tưởng là một rào cản đối với việc nhận thức về thực tại.

Còn một rào cản khác nữa đối với việc nhận thức thực tại, đó là sự phán đoán. Người này hoặc vật này tốt hoặc xấu, khó coi hoặc xinh đẹp. Mang sẵn một ý tưởng về người Ấn Độ, hoặc về phụ nữ, hoặc về người nông dân khi nhìn vào từng cá nhân cụ thể này đã là một rào cản rồi. Nhưng bây giờ lại thêm một phán đoán nữa, và tôi nói, "bà ấy tốt", hoặc, "bà ấy xấu", hoặc, "bà ấy hấp dẫn và xinh đẹp", hoặc, "bà ấy khó coi và xấu xí." Thế là lại thêm một rào cản nữa không cho tôi nhìn ra bà ấy, bởi vì bà ấy chẳng tốt mà cũng chẳng xấu. Bà ấy là "bà ấy" với tất cả các cá biệt của bà ấy.

Con cá sấu và con cọp không tốt cũng chẳng xấu, chúng là cá sấu và cọp. Tốt và xấu là tương quan với một điều gì bên ngoài chúng. Nếu chúng hợp với mục đích hoặc vừa mắt tôi, hoặc giúp đỡ tôi, hoặc đe dọa tôi, tôi gọi chúng là tốt hoặc xấu.

Giờ đây, bạn hãy nghĩ về bản thân khi bạn được người ta gọi là tốt lành, hoặc hấp dẫn, hoặc xinh đẹp. Hoặc là bạn sẽ làm cho mình ra trơ lì bởi vì bạn thực sự nghĩ rằng bạn xấu xí, và bạn tự nhủ, "Nếu họ thực sự biết đúng con người của tôi, có lẽ họ sẽ không khen tôi tốt đẹp." Hoặc là bạn mở toang mình ra trước những lời của người ấy, bạn thực sự tưởng rằng bạn tốt đẹp, và bạn để mình xao xuyến trước lời khen tặng ấy. Trong cả hai trường hợp, bạn đều sai lầm, bởi vì bạn chẳng tốt đẹp mà cũng chẳng xấu xí. Bạn là bạn.

Nếu bạn quá bận tâm vào những phán đoán của người chung quanh, là bạn đang ăn trái căng thẳng, bất an, và ưu tư, bởi vì hôm nay, họ khen bạn xinh đẹp, và bạn hoan hỉ; ngày mai, họ chê bạn xấu xí, và bạn sẽ chán nản.

Vì thế, câu trả lời chính xác và phù hợp khi có ai khen bạn xinh đẹp là thế này. "Người này với sự cảm nhận và trạng thái tâm hồn của họ ngay lúc này nhìn tôi xinh đẹp, nhưng điều này chẳng nói lên một chút gì về tôi. Một ai đó ở vào địa vị của người này sẽ tùy theo gia cảnh, tâm trạng, và sự cảm nhận của họ mà thấy tôi xấu xí. Nhưng điều ấy cũng chẳng nói lên được chút nào về tôi."

Chúng ta dễ dàng bị vướng vào phán đoán của người khác, và sau đó, chúng tạo nên một hình ảnh về mình dựa trên phán đoán ấy. Để thực sự được giải thoát, bạn cần phải lắng nghe những điều được gọi là tốt hoặc xấu mà người khác nói về bạn, nhưng đừng cảm xúc gì cả trước phản hồi của họ, giống như một chiếc vi tính khi nhận các dữ liệu được nạp vào. Bởi vì những gì người ta nói về bạn thực sự tỏ ra con người của họ nhiều hơn là về con người của bạn.

Quả thật, bạn còn phải ý thức về những phán đoán của bạn về bản thân mình, bởi vì những phán đoán đó thường dựa vào những hệ thống giá trị bạn thu thập được từ những người chung quanh. Nếu bạn phán đoán, kết án, tán đồng, bạn đã thực sự nhìn thấy thực tại hay chưa? Nếu bạn nhìn thực tại những sự vật bằng con mắt phán đoán, hoặc tán đồng, hoặc kết án, phải chăng đó không phải là một rào cản với sự hiểu biết và quan sát sự vật đúng như bản chất của chúng?

Bạn hãy thư thả khi có ai bảo bạn rằng bạn rất đặc biệt đối với họ. Nếu bạn chấp nhận lời khen tặng ấy, bạn đã ăn phải trái căng thẳng. Tại sao bạn lại muốn trở nên đặc biệt đối với người ấy và chấp nhận lời tán đồng và sự phán đoán ấy? Tại sao bạn lại không thỏa nguyện khi bạn là bạn?

Khi có ai đó bảo bạn rằng bạn thật đặc biệt biết bao, tất cả những gì bạn có thể nói lên một cách chính xác sẽ là" "Con người này - với những sở thích, những nhu cầu, những ước muốn, những khát vọng, và những dự phóng của anh ta - có một ước muốn đặc biệt về tôi, nhưng điều ấy chẳng nói lên về tôi một chút gì cả. Một người nào khác sẽ thấy tôi không đặc biệt, và điều này cũng chẳng nói lên về tôi một chút gì cả."

Vì thế ngay khi bạn chấp nhận những lời khen tặng và để mình xao xuyến, là bạn đã nhường quyền kiểm soát bản thân bạn cho người khác. Bạn sẽ phải vất vả để tiếp tục làm một người đặc biệt đối với người này. Bạn sẽ luôn phải sống trong nỗi lo âu vì người kia biết đâu sẽ gặp được một ai khác cũng đặc biệt đối với anh ta, và như thế bạn bị mất vị trí đặc biệt mà bạn đã có trong cuộc sống của anh ta. Và bạn lúc nào cũng phải nhẩy theo điệu của anh ta, sống theo những kỳ vọng của anh ta, và khi làm như thế, bạn đã đánh mất tự do của bản thân. Bạn đã làm cho mình lệ thuộc vào người khác vì hạnh phúc của bạn, vì bạn đã để hạnh phúc của mình lệ thuộc vào phán đoán của người khác về bạn.

Khi ấy, bạn có thể làm cho sự việc càng tệ hơn nữa bằng cách bắt đầu tìm kiếm những người khác, những người cũng bảo với bạn rằng bạn rất đặc biệt đối với họ. Và bạn dành nhiều thời giờ và năng lực để đảm bảo rằng họ sẽ không đánh mất hình ảnh mà họ đang có về bạn. Thật là một cuộc sống nhọc nhằn biết bao! Bỗng nhiên, nỗi sợ hãi ập xuống cuộc sống của bạn, bạn sợ hãi rằng hình ảnh của bạn trong đầu óc người khác sẽ bị hủy hoại.

Nếu như bạn tìm kiếm sự can đảm và sự tự do, thì bạn phải từ bỏ lối sống cũ ấy đi. Bỏ bằng cách nào? Bằng cách đừng tưởng thật khi có ai bảo với bạn rằng bạn đặc biệt biết bao đối với họ. Những lời "bạn đặc biệt đối với tôi" đơn thuần chỉ nói lên một điều gì đó về tâm trạng hiện tại của tôi về bạn mà thôi, sở thích của tôi, tình trạng tâm trí và sự phát triển của tôi mà thôi. Chúng chẳng nói lên được một điều gì khác. Vậy, bạn hãy chấp nhận những lời ấy như một sự kiện và đừng hoan hỉ vì chúng. Điều bạn có thể hoan hỉ là sự có mặt của tôi, chứ không phải là lời khen ngợi của tôi. Điều bạn có thể vui mừng là sự tương giao hiện thời của tôi với bạn, chứ không phải lời chúc tụng của tôi dành cho bạn. Và nếu bạn khôn ngoan, bạn sẽ thúc giục tôi hãy đi tìm nhiều người đặc biệt khác để bạn khỏi bị cám dỗ phải giữ chặt cái hình ảnh mà tôi đang có về bạn. Không phải vì hình ảnh của tôi về bạn làm bạn vui mừng, bởi vì bạn luôn biết rằng hình ảnh của tôi về bạn có thể thay đổi một cách dễ dàng. Vậy điều bạn vui mừng là giây phút hiện tại, bởi vì nếu bạn vui vì hình ảnh của bạn ở nơi tôi, thì tôi sẽ kiểm soát bạn, và bạn sẽ sợ không dám sống đúng là bạn nữa kẻo bạn làm tôi đau khổ. Bạn sợ không dám sống thật với bản thân bạn kẻo làm cho tôi phải khổ sở. Bạn không dám làm hay dám nói điều gì có thể làm hủy hoại hình ảnh của bạn nơi tôi.

Giờ đây, bạn hãy áp dụng điều ấy vào tất cả những hình ảnh người khác có về bạn. Họ nói với bạn rằng bạn là thiên tài, hoặc bạn khôn ngoan, hoặc bạn tốt lành, hoặc bạn thánh thiện. Bạn thích thú với những lời khen tặng và ngay lúc ấy, bạn đã đánh mất tự do của mình. Bởi vì giờ đây, bạn sẽ không ngừng cố gắng để giữ lại ý kiến ấy. Bạn sợ những sai lỗi, sợ không dám sống thật là bạn, sợ làm và sợ nói bất cứ điều gì có thể làm hủy hoại hình ảnh kia. Bạn đã đánh mất tự do, không dám tự chế giễu, sợ bị cười chê và trở thành trò cười cho thiên hạ, sợ làm và sợ nói bất cứ điều gì đối với bạn là đúng, nhưng không phù hợp với hình ảnh mà người khác đang có về bạn.

Làm cách nào để thoát khỏi điều này? Nhờ những giờ kiên nhẫn học hỏi, ý thức, quan sát, về những hình ảnh ngớ ngẩn này đem đến cho bạn. Nó đem đến cho bạn cảnh trạng hồi hộp cùng với rất nhiều nỗi bất an, mất tự do, cũng như đau khổ. Nếu bạn thấy điều này một cách rõ ràng, có lẽ bạn không còn thú vị, không còn muốn làm một người đặc biệt đối với bất kỳ ai, hoặc được bất kỳ ai coi trọng nữa. Bạn sẽ dám đi lại với những tội nhân hoặc những người xấu nết, dám làm và dám nói những gì bạn cho là đúng, bất chấp người khác nghĩ gì về bạn.

Bạn sẽ nên giống như những cánh chim và những bông hoa, hoàn toàn không nghĩ gì về bản thân. Chúng không quá bận rộn với việc trau chuốt từng li từng tí về những gì người khác nghĩ về chúng, về việc chúng có đặc biệt đối với người khác hay không. Và sau cùng, bạn sẽ trở nên can đảm và tự do.

Nguyên tác: The Way To Love

Tác giả: Anthony de Mello, S,J.